Üniversiteye giremeyen 1.1 milyon liseli ve üniversiteyi bitiren 600 bin gence, gelir testi yaptırmazsa ilk ay 152 sonraki her ay 305 lira GSS borcu çıkarılacak.

Liseyi bitirip geçen hafta ve bu hafta sonu yapılan Lisans Yerleştirme Sınavı'nda (LYS) bir üniversite kazanamayanlar ile üniversitelerden mezun olan genç erkekleri şimdi de Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi yükü bekliyor. 1 milyon 987 bin öğrencinin üniversite sınavına girdiği ve 804 bininin bir üniversiteye yerleşeceği dikkate alındığında, tekrar sınava girenler dışarıda bırakıldığında üniversiteye giremeyecek yaklaşık 1 milyon kişi gelir testini yaptırmazsa ciddi borçla karşılaşabilir. Ayrıca her yıl yaklaşık 600 bin kişinin üniversitelerden mezun olduğu düşünüldüğünde bu yıl toplam 1.6 milyon lise ve üniversite mezununun gelir testini geciktirmeden yapması gerekiyor.

LYS'de başarılı olamayan lise mezunları ile üniversite mezunları gelir testi yaptırmak zorundalar. Gelir testi yaptırmayanlar aylık 305.6 lira GSS primi ödemek durumunda kalacaklar. Test sonucunda aile içinde kişi başına geliri brüt asgari ücretin altında kalanlar 51 lira, geliri brüt asgari ücret ile iki katı arasında olanlar ise 152.8 lira prim ödeyecekler. Geliri brüt asgari ücretin iki katından daha fazla olanlar ise 305.6 lira prim ödeyecekler.

OKUL BİTTİYSE ARTIK YAŞ SINIRI BEKLENMİYOR

Geçen hafta sonu LYS sosyal bilimler, matematik ve yabancı dil sınavına giren lise mezunları, yarın fen bilimleri, pazar günü de edebiyat coğrafya sınavına girecekler. Üniversite sınavını kazanamayan liseliler bir yandan bunun üzüntüsünü yaşarken, bir yandan da artık sağlık hizmetlerini anne – babaları üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi olarak alamaz hale gelecekler.

Mevzuata göre, çocuklar 18 yaşına kadar bir işte çalışan veya emekli aylığı alan anne-babaları üzerinden sağlık hizmetlerini alabiliyorlar. Yaş sınırı, lise öğrenimi gören çocuklar için 20, üniversite öğrenimi görenler için ise 25 olarak uygulanıyor. Ancak okul bittiği andan itibaren yaş sınırının dolması beklenmiyor.

ÜNİVERSİTE MEZUNU İÇİN SÜRESİ 30 GÜN

Öğrencilerin liseden mezun oldukları tarih ile üniversiteye kayıt yaptırdıkları tarih aralığında kalan sürede GSS prim borcu çıkmaması için 120 günlük yasal süreleri bulunuyor. Bu süre içerisinde bir üniversiteye kayıt yaptıramayanlar için, 120 günlük süre dolduğu andan itibaren Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından aylık 152.8 lira prim borcu çıkartılacak. 120 günü izleyen bir ay içerisinde öğrenci gelir testi yaptırmazsa bu durumda ilk ay için 152.8 lira olarak belirlenen prim tavan rakama çıkacak. Bu da ayda 305.6 lira prim borcu anlamına geliyor.
GSS sadece üniversiteyi kazanamayan gençler için değil, üniversiteden mezun olanlar için de bir dert. Bir yandan üniversite öğrenimleri sırasında Kredi Yurtlar Kurumu'ndan aldıkları 15 bin lira kredi borcunu nasıl ödeyeceklerini düşünen gençler, bir yandan da GSS primiyle karşı karşıya kalacaklar.

Her ne kadar üniversite öğrenimi devam ettiği müddetçe çocukların 25 yaşına kadar annebaba üzerinden sağlık hizmeti alma olanağı varsa da mezun oldukları anda bu hakları sona eriyor. Üniversite 21 yaşında iken bitse bile bu tarihten itibaren GSS primi ödemek zorundalar.

Üniversitelilerin, gelir testi yaptırmak için mezuniyet tarihinden itibaren 30 gün süreleri bulunuyor. Temmuz başından itibaren brüt asgari ücret bin 273.5 lira olarak uygulanacağı için gelecek aydan itibaren yapılacak gelir testinde bu rakamlar esas alınacak. Gelir testinin sonucunda hane içerisinde kişi başına düşen aylık gelir 424.5 liranın altında olursa, o kişinin primleri devlet tarafından karşılanacak. Sağlık hizmetlerini parasız alacaklar.
Ancak, hane içerisinde kişi başına düşen aylık gelir 424.5 – bin 273.5 lira arasında ise 50.9 lira prim ödenecek.

Hane içerisinde kişi başına düşen aylık gelir bin 273.5 lira ile 2 bin 547 lira arasında ise aylık 152.8 lira prim ödenmesi söz konusu olacak.

PRİM TAVANI İÇİN KİŞİ BAŞI GELİR 2.547 TL

Kişi başına aylık geliri 2 bin 547 liranın üzerindeki ailelerin çocukları için ise ayda 305.6 lira prim ödenecek. Gelir testine girmeyenler ise doğrudan aylık 305.6 lira prim ödemek zorunda kalacaklar. "Yaşım genç GSS'ye ihtiyacım yok, hastaneye gitmiyorum, beni bulamazlar" deme şansı yok. SGK'nın veri tabanı ve diğer kurumlardan bilgi akışı her geçen gün gelişiyor. Siz ne kadar kaçarsanız kaçın SGK üniversitelerden ve liselerden aldığı mezuniyet bilgileri ile size okulunuzun bittiği tarihten başlamak üzere en üst tavandan prim borcu çıkartır. Bir yıl kaçsanız faiz hariç 3 bin 700 lira dolayında borçla karşı karşıya kalırsınız.

ÇOCUĞUNUZ DOĞARSA GELİR TESTİNİ YENİLEYİN

Testte tespit edilen gelire göre GSS primi ödeyenler, durumlarında bir değişiklik olduğu andan itibaren bir ayda testin yenilenmesini isteyebilir. Örneğin çocuğu doğanlar gelir testi yaptırarak daha düşük prim ödeyebilir.

KIZLARIN KAZANILMIŞ HAKLARI KORUNDU

2013 yılına kadar kızlar da erkek çocuklarla aynı durumdaydı. Ancak 2013'te çıkartılan torba yasaya konulan bir hükümle hiç değilse kız çocuklarının bir kısmı bu yükümlülükten kurtuldu. Ekim 2008'den önce anne ya da babasının sigortalılığından dolayı 'bakmakla yükümlü olunan kişi' olarak sağlık hizmeti almakta olan kız çocuklarının bu hakları korundu. Bu durumdaki kız çocukları, evlenmedikleri sürece prim ödemeden annebabalarının üzerinden sağlık hizmeti alabilecekler. Boşandıkları zaman da yeniden anne-babaları üzerinden sağlık hizmeti almaya başlayacaklar. Ancak, anne-babası 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalı olmadığı için o tarihte bakmakla yükümlü kişi olmayan kız çocukları erkeklerle aynı kurallara tabi olacak.

YABANCIYA ZORUNLU GSS, 2 YIL ÖNCE KALKTI

Genel Sağlık Sigortası'nın yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2012 tarihinde, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşları Türkiye'deki yerleşim süreleri bir yılı geçtiği andan itibaren zorunlu Genel Sağlık Sigortası kapsamında kabul edildi. Bu zorunluluk 21 Mayıs 2013 tarihine kadar devam etti. 2013'te yapılan yasa değişikliğinin ardından yabancılar için GSS zorunluluğu kaldırıldı, yerine gönüllülük esası getirildi. Bir yıldan uzun süre Türkiye'de yaşayan yabancılar eğer isterlerse primini ödeyerek GSS'li olabilecekler.

TESPİTTE KİMLER DİKKATE ALINIYOR?

Prim hesaplanırken gelir tespitinde aile olarak, aynı hane içinde yaşayan MERNİS kayıtlarında yer alan eş, yaşına bakılmaksızın evli olmayan çocuk ve Genel Sağlık Sigortalısı olarak tescil edilecek kişinin ana ve babası esas alınıyor. Ancak, aynı hanede yaşamayan ve öğrenim nedeniyle başka bir evde veya şehirde yaşayan evli olmayan çocuklardan 25 yaşını doldurmayanlar da gelir testinde aile içinde değerlendiriliyorlar.